Author: Luke Sholl
About the author
A picture of Luke Sholl
Luke ma ponad 10 lat doświadczenia w pisaniu o CBD i kannabinoidach. To uznany dziennikarz i główny autor w firmie Cibdol oraz w innych publikacjach. Luke prezentuje informacje, które są oparte na faktach oraz dowodach, a jego fascynacja CBD obejmuje też sprawność fizyczną, odżywianie oraz zapobieganie chorobom.
Read more.

Zeaksantyna: poznaj ten ochronny barwnik

Zeaksantyna: poznaj ten ochronny barwnik

Zeaksantyna. Ta obco brzmiąca nazwa określa barwnik roślinny, który odgrywa ważną rolę w procesie fotosyntezy. Kiedy ludzie spożywają tę cząsteczkę, kumuluje się ona w oczach, gdzie pomaga absorbować światło o określonych długościach fal. Naukowcy badają obecnie ten związek chemiczny pod kątem jego działania na różne przypadłości.

Czym jest zeaksantyna?

Zeaksantyna odgrywa ważną rolę biologiczną w roślinach, ale wykazuje również korzystne działanie w ludzkim organizmie, zwłaszcza w zdrowiu oczu. Jako barwnik roślinny, zeaksantyna jest odpowiedzialna za kolory papryki, jagód goji oraz wielu owoców. Zwierzęta i ludzie nie są w stanie produkować zeaksantyny, więc muszą konsumować określone produkty spożywcze, aby dostarczyć ją organizmowi. W ciele zeaksantyna działa jako przeciwutleniacz, tłumiąc wolne rodniki uszkadzające DNA oraz chroniąc oczy przed degeneracją spowodowaną starzeniem się.

Zeaksantyna jest jedną z powszechnie występujących cząsteczek w chemicznej podgrupie karotenoidów, wraz z beta-karotenem, luteiną oraz likopenem. W królestwie roślin występuje ponad 600 tych barwników, które są podzielone na dwie grupy: karoteny oraz ksantofile. Ponieważ cząsteczka zeaksantyny zawiera tlen, a nie tylko wodór i węgiel, to należy do tej drugiej grupy.

Proces fotosyntezy zazwyczaj kojarzy nam się z zielonym barwnikiem, chlorofilem. Jednak pomarańczowe, czerwone, fioletowe oraz żółte barwniki, które należą do karotenoidów, również biorą udział w tym procesie. Co więcej, karotenoidy chronią rośliny przed nadmiernym wystawieniem na światło słoneczne za sprawą procesu o nazwie fotoprotekcja. Zeaksantyna również działa fotoprotekcyjnie w niektórych algach, które są ważne dla zdrowia oceanów oraz stanowią podstawę energetyczną wszystkich wodnych form życia.

Ten mechanizm fotoprotekcji ma również miejsce w ludzkim ciele. Kiedy przyjmujemy zeaksantynę, akumuluje się ona w oczach. Tutaj działa jako filtr światła, który pomaga ochronić oczy przed uszkodzeniami wywołanymi światłem słonecznym. Bieżące badania sprawdzają również działanie tego barwnika roślinnego pod kątem jego działania na układ krwionośny, wątrobę oraz skórę.

Jakie pokarmy zawierają zeaksantynę?

Zeaksantyna występuje głównie w roślinach, ale niektóre produkty pochodzenia zwierzęcego również zawierają ten barwnik. Pokarmy najbogatsze zeaksantynę to między innymi:

• szpinak,
• zielony groszek,
• kukurydza,
• czerwone winogrona,
• jarmuż,
• pietruszka,
• kolendra,
• pistacje,
• jagody goji,
• marchew,
• dynia,
• jajka.

Jakie są korzyści zdrowotne zeaksantyny?

Choć wiele badań dotyczących potencjału zeaksantyny było przeprowadzanych in vitro, to istnieje kilka prób na ludziach. Poniżej przyjrzymy się niektórym z najbardziej wpływowych badań na ten temat, ale należy pamiętać, że ogólnie rzecz biorąc, badania nad zeaksantyną są wstępne i wciąż trwają.

Zdrowie oczu

Karotenoidy takie jak zeaksantyna, mezo-zeaksantyna oraz luteina są kategoryzowane jako ksantofile plamki żółtej. Te rozpuszczalne w tłuszczach związki chemiczne zbierają się w plamce żółtej oraz w soczewce oka. Tutaj pomagają chronić nasze delikatne oczy przed niebezpieczeństwami światła słonecznego. Bez naturalnego światła nasz gatunek (oraz wiele innych) nigdy by nie powstał, ale światło o niektórych długościach fal może uszkodzić oczy. Spożywanie roślin bogatych w ksantofile plamki żółtej może zadziałać jako bufor przeciw światłu, które w innym razie mogłoby wyrządzić szkody. Badania wykazują, że karotenoidy są zdolne do absorbowania światła z widzialnych zakresów 400–500 nm, co sugeruje, że mogą chronić siatkówkę i soczewkę oka.[1]

Właściwości przeciwutleniające

Poza ochroną przed światłem o określonych długościach fal, zeaksantyna może pomóc w ochronie oczu w inny sposób: poprzez tłumienie kaskad zapalnych. Długotrwałe wystawienie na światło zwiększa stres oksydacyjny w oczach. To wywołuje reakcję, która skutkuje uszkodzeniem DNA oraz apoptozą zapalną (kontrolowaną śmiercią komórek), co następnie prowadzi do uszkodzenia komórek, starzenia się siatkówki oraz degeneracji plamki żółtej związanych z wiekiem. Badania wykazały, że zeaksantyna może pomóc chronić przed tymi procesami poprzez swoje zdolności antyoksydacyjne. Ta cząsteczka zostaje przetransportowana do błony siatkówki, gdzie pomaga chronić ją oraz zapobiegać związanej z wiekiem degeneracji plamki żółtej.

Zdrowie wątroby

Dipalmitynian zeaksantyny (ZD) to kolejny naturalny karotenoid, który występuje w dużych stężeniach w niektórych owocach. Ta cząsteczka wykazała poważny potencjał w ochronie naszego głównego narządu odtruwającego: wątroby. Wątroba ponosi skutki naszych niezdrowych nawyków, zwłaszcza spożywania nadmiernej ilości alkoholu. Z czasem, zbyt duże obciążenie wątroby może skutkować szeregiem przypadłości, w tym chorobami wątroby, ograniczeniem jej funkcji oraz zwłóknieniem wątroby. Trwają badania, aby przetestować działanie ZD na modelach alkoholowego stłuszczenia wątroby. Badacze szukają pozytywnych zmian w stresie oksydacyjnym, stanie zapalnym, raku wątroby oraz ostrym uszkodzeniu wątroby.[2]

]Zdrowie serca

Według Światowej Organizacji Zdrowia choroba niedokrwienna serca jest główną przyczyną śmierci na świecie, powodując 9 milionów zgonów jedynie w 2019 roku.[3] Różne czynniki ryzyka przyczyniają się do tej przypadłości, w tym otyłość, palenie papierosów, wysokie ciśnienie krwi oraz brak aktywności fizycznej. Co ciekawe, wraz ze zmianami w stylu życia, zeaksantyna może pomagać w poprawie ogólnego zdrowia serca. Choć badania są wciąż na wczesnym etapie, wykazały, że wyższe poziomy zeaksantyny w osoczu mogą chronić przed wczesną miażdżycą – stwardnieniem arterii, które może zwiększać ryzyko ataku serca.[4]

Zdrowie skóry

Skóra działa jako bariera, która chroni ciało przez niezliczonymi bakteriami oraz zapobiega utracie płynów. Podczas gdy większość z nas zdaje sobie sprawę ze znaczenia skóry, wiele osób nie dba o nią regularnie. Produkty do pielęgnacji skóry często wykorzystują składniki takie jak witamina E, kwas hialuronowy oraz masło shea. Niedługo w większej ilości produktów kosmetycznych znajdziemy może zeaksantynę, ponieważ trwają badania nad zdolnościami tego związku chemicznego do poprawy nawilżenia skóry oraz redukcji ilości zmarszczek.[5] Inne badania testują efekty tego barwnika na śmierć komórek wywołaną przez wystawienie skóry na działanie promieni UV.[6]

Potencjalne skutki uboczne zeaksantyny

Stosowanie diety bogatej w świeże owoce i warzywa zapewnia organizmowi zeaksantynę, choć niektórzy decydują się na suplementację tego związku. W oparciu o wczesne badania można powiedzieć, że jedzenie pokarmów bogatych w zeaksantynę wzmacnia zdrowie oczu i serca. Większość ludzi przyjmuje przeciętnie 1,3 mg zeaksantyny dziennie. Obecne badania sugerują, że dawka do 2 mg dziennie ma dobry profil bezpieczeństwa.[7] Ale również dawki do 10 mg na dzień przyjmowane przez rok okazały się bezpieczne. W badaniach odkryto również rzadki skutek uboczny – przebarwienie skóry, ale to zjawisko wydaje się nieszkodliwe.[8]

Jak przyjmować zeaksantynę?

Na rynku istnieje wiele suplementów zeaksantyny, głównie w postaci tabletek lub kapsułek. Pora i sposób przyjmowania tych produktów zależą od ich stężenia oraz od innych składników. Po prostu stosuj się do zaleceń producenta. Większość z nich zaleca przyjmowanie 2 mg zeaksantyny dziennie – ilości, która okazała się bezpieczna w stosunkowo długich okresach. Za sprawą rozpuszczalności tego związku w tłuszczach, przyjmowanie go wraz z tłustym jedzeniem może pomóc zoptymalizować absorpcję. Jeśli szukasz wysokiej jakości suplementu zeaksantyny, Focus Better firmy Cibdol zawiera ten związek w efektywnej, nootropowej formule.

Podsumowanie

Zeaksantyna odgrywa kluczową rolę w fizjologii roślin. Choć nie jest syntezowana w ludzkim organizmie, może pomóc w ochronie oczu poprzez absorpcję światła, kiedy jest spożywana m.in. w warzywach i jajkach. Obecnie bada się również, czy ten związek chemiczny może w przyszłości odegrać rolę w zdrowiu wątroby, serca oraz skóry. Podczas gdy większość osób może uzyskać wystarczająco dużo tej cząsteczki każdego dnia przez dietę, na rynku jest wiele suplementów zeaksantyny.

Interesuje Cię spróbowanie wysokiej jakości suplementu zeaksantyny? Odwiedź sklep Cibdol, aby kupić Focus Better. A żeby dowiedzieć się więcej o innych składnikach w naszej ofercie suplementów, odwiedź nasz dział Edukacyjny.

Źródła

[1] Johra F, Bepari A, Bristy A, Reza H. A Mechanistic Review of β-Carotene, Lutein, and Zeaxanthin in Eye Health and Disease. Antioxidants. 2020;9(11):1046. https://doi.org/doi:10.3390/antiox9111046 [Źródło]

[2] Xiao J, Wang J, Xing F et al. Zeaxanthin Dipalmitate Therapeutically Improves Hepatic Functions in an Alcoholic Fatty Liver Disease Model through Modulating MAPK Pathway. PLoS One. 2014;9(4):e95214. https://doi.org/doi:10.1371/journal.pone.0095214 [Źródło]

[3] The top 10 causes of death. Who.int. Published 2022. Accessed September 12, 2022. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/the-top-10-causes-of-death. [Źródło]

[4] Maria A, Graziano R, Nicolantonio D. Carotenoids: potential allies of cardiovascular health?. Food & Nutrition Research. 2015;59(1):26762. https://doi.org/doi:10.3402/fnr.v59.26762 [Źródło]

[5] Schwartz S, Frank E, Gierhart D, Simpson P, Frumento R. Zeaxanthin-based dietary supplement and topical serum improve hydration and reduce wrinkle count in female subjects. J Cosmet Dermatol. 2016;15(4):e13-e20. https://doi.org/doi:10.1111/jocd.12226 [Źródło]

[6] Huang Y. The protective effect of zeaxanthin on human limbal and conjunctival epithelial cells against UV-induced cell death and oxidative stress. Int J Ophthalmol. 2019;12(3):369-374. https://doi.org/doi:10.18240/ijo.2019.03.03 [Źródło]

[7] Mares J. Lutein and Zeaxanthin Isomers in Eye Health and Disease. Annu Rev Nutr. 2016;36(1):571-602. https://doi.org/doi:10.1146/annurev-nutr-071715-051110 [Źródło]

[8] Lutein + Zeaxanthin and Omega-3 Fatty Acids for Age-Related Macular Degeneration. JAMA. 2013;309(19):2005. https://doi.org/doi:10.1001/jama.2013.4997 [Źródło]

Źródła

[1] Johra F, Bepari A, Bristy A, Reza H. A Mechanistic Review of β-Carotene, Lutein, and Zeaxanthin in Eye Health and Disease. Antioxidants. 2020;9(11):1046. https://doi.org/doi:10.3390/antiox9111046 [Źródło]

[2] Xiao J, Wang J, Xing F et al. Zeaxanthin Dipalmitate Therapeutically Improves Hepatic Functions in an Alcoholic Fatty Liver Disease Model through Modulating MAPK Pathway. PLoS One. 2014;9(4):e95214. https://doi.org/doi:10.1371/journal.pone.0095214 [Źródło]

[3] The top 10 causes of death. Who.int. Published 2022. Accessed September 12, 2022. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/the-top-10-causes-of-death. [Źródło]

[4] Maria A, Graziano R, Nicolantonio D. Carotenoids: potential allies of cardiovascular health?. Food & Nutrition Research. 2015;59(1):26762. https://doi.org/doi:10.3402/fnr.v59.26762 [Źródło]

[5] Schwartz S, Frank E, Gierhart D, Simpson P, Frumento R. Zeaxanthin-based dietary supplement and topical serum improve hydration and reduce wrinkle count in female subjects. J Cosmet Dermatol. 2016;15(4):e13-e20. https://doi.org/doi:10.1111/jocd.12226 [Źródło]

[6] Huang Y. The protective effect of zeaxanthin on human limbal and conjunctival epithelial cells against UV-induced cell death and oxidative stress. Int J Ophthalmol. 2019;12(3):369-374. https://doi.org/doi:10.18240/ijo.2019.03.03 [Źródło]

[7] Mares J. Lutein and Zeaxanthin Isomers in Eye Health and Disease. Annu Rev Nutr. 2016;36(1):571-602. https://doi.org/doi:10.1146/annurev-nutr-071715-051110 [Źródło]

[8] Lutein + Zeaxanthin and Omega-3 Fatty Acids for Age-Related Macular Degeneration. JAMA. 2013;309(19):2005. https://doi.org/doi:10.1001/jama.2013.4997 [Źródło]

Który produkt potrzebuję?